Sene 2004. Öğrenci değişim programıyla Paris’te tasarım okuyorum. En yakın arkadaşlarımdan biri kendisi de yabancı öğrenci olan Finlandiyalı Minni. Günlerden bir gün okulda biz 13 yabancı öğrenci ve tasarım stüdyomuzun hocası Liz aramızda bir parti verelim dedik. Öncesinde bir haftalık tatil vardı, pek çok kişi ailesinin yanına gitmişti. Mümkünse herkes bir şekilde kendi ülkesine dair yiyecek-içecek bir şey getirsin dendi, ben Paris’in banliyölerindeki bir Türk marketinden beyaz peynir aldım götürdüm. Minni Helsinki’ye dönmüştü tatil için, elinde simsiyah bir içecekle geldi partiye…

“Tek yudumda için, hatta bence oturarak deneyin, birden çarpabilir” dedi Minni. Kendisine içki konusunda çok güvenen Alman arkadaş Benjamin bunu dikkate almayıp boyunun ölçüsünü aldı. Ben de hadi bakalım ne biçim bir şey bu zift gibi diyerek içimden bir anda içiverdim. O tek atışın mideme kadar inişini, orada kalışını, orayı işgal edişini bugün halen hatırlarım. Sanırım gastrit problemim o an başladı. Bahsettiğim içki Salmiakki Koskenkorva idi – Koskenkorva votka ve öğütülmüş Tyrkisk Peber şekerlemesinden oluşan ünlü Fin içkisi.

Sene 2010. Helsinki’ye geldim, okulun ilk günleri, oryantasyon zamanı. Fin bir arkadaş bir grup çalışması sırasında katır kutur bir şey yiyor, ikram etti “Şeker ister misin?” diye, aldım bir tane. Koyu renk bir “şeker”, hiç aklıma gelmedi 6 sene önceki içkiyle alaka kurmak. Ağzıma atmamla panik halinde çıkarmam toplam 2, bilemediniz 3 saniyemi aldı: “Nasıl şeker bu yahu, tuzlu biberli acı bir şey!”

Karisik cesit salmiakki paketi

Cesitli sekillerde salmiakki sekerlemeler

Meğer bu “şeker” Tyrkisk Peber’miş, hani votkanın içindeki. En önemli maddesi de, Finlilerin vazgeçemediği, amonyum klorürlü Salmiakki. Kısa süreliğine dahi yurt dışı tatiline çıkan Finlerin çoğunun bavullarından eksik etmedikleri bir şey bu salmiakki. İtiraf edelim, Finler dışındaki birçok kültürün damak tadına çok uzak… Zaten salmiakki “edinilmiş tat” olarak geçiyor, yani zaman içinde seviyorsunuz (ya da asla sevemiyorsunuz).

Salmiakki ile ilk temas anı çok önemli. Eğer size “candy” yani “şeker” olarak ikram ederlerse doğal olarak tatlı bir şey bekliyorsunuz. Ancak tatlı olmaktan o kadar uzak ki, yaşadığınız şok salmiakki’nin esas tadından ve buna karşı oluşacak esas hislerinizden sizi alıkoyuyor. Bu şok tat alma duyularınıza ve beyninize kazındığında da silmek ve zevk almayı öğrenmek zahmetli bir iş haline geliyor.

Finler salmiakki ile çocuklukta tanışıyorlar. Elbette birlikte büyüyünce bir nevi alışkanlık haline de gelen bu tada özel bir sevgi besliyorlar. Alışkanlıkların insanı rahatlatan bir hali vardır genelde. Kimi Finlere de çocukluklarını hatırlatır bu tat. Ancak benim gibi belirli bir yaştan sonra tanıştığınızda hakikaten karmaşık hisler besliyorsunuz.

Karşınızda bu noktada iki seçenek var: ya uğraşacaksınız, algılarınızı açıp sevmeye çalışacaksınız ya da tümden vazgeçeceksiniz. Ben uğraşma yolunu seçtim ve sonunda geleneksel baklava şekilli olan versiyonunu bayağı sever oldum. Tyrkisk Peber gibi acılı ve epey ileri seviye şekerlemeleri ise devre dışı bıraktım. Yine de olur da marketlerin şekerleme reyonunda kilo ile şeker alacak olursam, içinde / kıyısında / köşesinde siyah renk olanları özellikle seçmiyorum.

Salmiakki Büfe

Finler o kadar bağlı ki bu tada, Helsinki merkezine yakın Töölö semtinde bir büfe tamamen salmiakki’ye adanmış durumda, ismi “Salmiakkikioski”. Burada sadece salmiakki şekerlemeleri satılıyor, onlarca çeşit hem de! Arada önünden geçerken görüyorum önündeki tek masada oturmuş salmiakkiseverler sahibi ile sohbet ediyor. Genelde kahve, çay, çörek gibi şeyler satan bu tarz büfeler arasında enteresan bir şekilde öne çıkıyor bu büfe haliyle.

Salmiakki’li yiyecekler

Sadece şekerleme olarak değil, aynı zamanda farklı yiyeceklerin içinde de salmiakki olabiliyor, misal çikolata veya dondurma gibi. Bu yazıyı yazana dek ne çikolata ne de dondurmasını yemiştim korkudan. Ancak denemeden yazmak olmaz diyerek akşamüstü eve gelirken ikisinden de birer tane aldım; bakınız sizler için nelere katlanıyorum. Sonuç beni biraz şaşırttı doğrusu. Salmiakki’li çikolata iyi güzel, zaten çikolata herşeyi güzelleştirir. Lakin dondurma… İnanın yediğim en güzel dondurmalardan biri! Siyah / gri dondurma yemek insana ne kadar acaip gelse de, tatlı ve tuzlunun son derece dengeli bir tadı var dondurmada. Doğrusunu isterseniz biraz sinir bozucu bir güzellik! Ama bundan sonra bu dondurmadan yerim ben; ki aslında pek de dondurma seven biri değilimdir.

Salmiakki’li dondurma

Salmiakki’li çikolata

Velhasıl, denemek lazım. Hem artık biliyorsunuz, tatlı değil tuzlu ve hatta bazen acılı, biberli bir şekerleme yemek üzeresiniz. Bu bilinçle hareket ederseniz bence ilk teması kolayca atlatıp sevme olasılığınız hayli yüksek. Finlandiya’dan bir tanıdığınız geliyorsa hemen siparişi verin derim – eğer “ne yapacaksın salmiakki’yi yahu??!!” gibi bir tepkiyle karşılacak olursanız hiç önemsemeyin, Aslıhan tavsiye etti dersiniz!